Cà phê.......

Cà phê là
một loại đồ uống từ hạt cà phê rang lấy từ cây cà phê, loại cây được
trồng ở hơn 70 quốc gia trên thế giới. Có thông tin cho rằng cà phê tươi
(chưa qua xử lí – rang) là thứ được buôn nhiều thứ nhì thế giới (chỉ
sau dầu thô).

Bên trong cà phê có nhiều hoạt chất, nhưng mang lại “thương hiệu” nhiều
nhất cho cà phê là caffeine (đọc là cà-phê-in), một loại chất kích thích
nhẹ gây cảm giác hưng phấn, tạo hứng thú và có phần nào gây bồn chồn
cho người uống, và ngày nay cà phê là một trong những thức uống phổ biến
nhất thế giới.

Chuyện kể rằng người Ê-thi-ô-pi-a xưa, tổ tiên của bộ tộc Omoro ngày
nay, là những người đầu tiên khám phá và nhận ra khả năng kích thích của
hạt cây cà phê. Không có một bằng chứng xác thực nào chỉ ra chính xác
nơi mà cây cà phê xuất hiện vào thời đó ở châu Phi, cũng như không biết
chính xác những người phát hiện ra và lợi dụng những tính năng của nó,
ít nhất là vào trước thế kỷ 17. Bằng chứng có vẻ đáng tin cậy nhất về
việc uống cà phê và kiến thức về cây cà phê xuất hiện vào giữa thế kỷ
15, ở những tu viện Hồi giáo xứ Yemen thuộc nam Ả Rập Xê Út. Từ Ye men,
cà phê được truyền sang Ai Cập và Ethiopia, sau đó đến Armenia, BaTư,
Thổ Nhĩ Kỳ và bắc Phi. Trong cộng đồng Hồi giáo, cà phê được truyền đến
Ý, phần còn lại của châu Âu, Inđô và châu Mỹ.

Trái cà phê, bên trong chứa hạt cà phê, được sản xuất từ một số nhánh của loài thực vật có tên là Coffea. Hai loại phổ biến nhất là Cà phê canephora (hoặc còn có tên là Robusta) và cà phê Arabica, ít phổ biến hơn có liberica, excelsa, stenophylla, mauritiana, racemosa.
Những giống này chủ yếu được trồng trọt và nuôi dưỡng ở Mỹ LaTinh, Đông
Nam Á, và châu Phi. Khi chín, trái cà phê được thu hoạch, xử lí và phơi
khô. Những hạt cà phê sau đó được rang lên, thay đổi một số tính chất
lí và hóa. Những hạt cà phê được rang đến những nhiệt độ khác nhau và
thời gian rang khác nhau sẽ cho ra các loại hương vị khác nhau, đó cũng
là một kỹ thuật mang lại cà phê ngon. Hạt cà phê sau đó được nghiền ra
và được pha chế để tạo ra sản phẩm mong muốn cuối cùng: cà phê. Cà phê
được pha chế cũng như trình bày theo nhiều dạng thức khác nhau.

Những trái cà phê khi chín thì chuyển sang màu đỏ và trở nên đầy đặn,
giống như cách chín của một số loại dâu rừng, đây là những dấu hiệu có
thể thu hoạch; thu hoạch cà phê cho đúng độ chín là cả một thử thách
lớn, thậm chí có thể là một nghệ thuật, vì nó ảnh hưởng đến hương vị của
hạt cà phê cũng như mùi vị của thức cà phê được pha ra sau này. Việc
thu hoạch cà phê được thực hiện vào một số thời điểm trong năm, những
thời điểm này phụ thuộc vào điều kiện thời tiết khí hậu của những vùng
trồng nó. Có 3 phương pháp chính để thu hoạch trái cà phê: cách đầu tiên
có thể kể đến là thu hoạch bằng tay: những trái chín được ngắt bằng
tay, cách này cho chất lượng thu hoạch không cao lắm vì lẫn lộn các hạt
tốt xấu với nhau, tốc độ chậm và vì thế chất lượng thu hoạch được không
đồng đều, cách này ở nhiều nơi như Brazil, châu Phi và một số nơi ở Việt
Nam. Cách thứ hai, người ta dùng một loại dụng cụ chuyên dụng để thu
hoạch, ta có thể hình dung nó như cái lược để kéo những trái cà phê chín
xuống, cách này chỉ thu hoạch những trái chín, những trái chưa chín sẽ
vẫn còn lại trên cây, cách thu hoạch này cho kết quả nhanh hơn và tận
dụng được nguồn nhân công rẻ ở một số nước đang phát triển. Cách thứ ba,
người ta sẽ dùng máy móc trợ giúp, nếu điều kiện mặt bằng cho phép,
việc thu hoạch sẽ được thực hiện một cách hoàn toàn tự động, một cách đó
là dùng máy rung, được gắn vào thân cây, rung nhẹ, và những trái chín
sẽ rơi xuống, việc thu hoạch sẽ trở nên dễ dàng, một cách khác nữa là họ
dùng một công cụ có cấu tạo gồm những cây cọ quay xung quanh trục và
đưa lên cây cà phê, tuy nhiên hạt chưa chín, hoa và lá cũng sẽ rụng
theo, cách này nhanh, nhưng khá tốn tiền.

Không giống như đa số các loại trái cây khác, thời gian chín sau khi thu
hoạch của cà phê diễn ra khá ngắn, khi trái cà phê vừa rơi khỏi cây,
chất lượng ngay lập tức sẽ giảm xuống từ từ, và đường bên trong trái cà
phê sẽ dần chuyển thành tinh bột. Và vì thế cà phê dễ bị hư, do đó việc
xử lí phải được thực hiện ngay sau khi thu hoạch, trong vòng 10 giờ đồng
hồ đổ lại.

Cà phê đóng một vai trò quan trọng trong một số giai đoạn lịch sử của
một số vùng. Ở châu Phi và Yemen, cà phê được sử dụng trong các nghi lễ
tôn giáo. Vì lẽ đó, về sau khi sang các vùng khác, có những giai đoạn cà
phê bị cấm trong một số tôn giáo tín ngưỡng vì lí do chính trị ở châu
Phi và châu Âu.

Chữ coffee được phổ biến ở châu Âu có nguồn gốc từ chữ Kahve của Thổ Nhĩ
Kì thời Ottoman, chữ A-rập này có nguồn gốc từ vùng Kaffa ở miền đông
Ethiopia, nơi cà phê được nuôi dưỡng, hoặc là viết gọn của
qahwat-albunn, dịch ra là “rượu từ hạt” trong ngôn ngữ Ả rập. Từ tiếng
Anh Coffee được sử dụng ở châu Âu được ước đoán trong những thập niên
đầu tiên của thế kỉ 17, nhưng những từ nguồn gốc của nó đã xuất hiện từ
cuối thế kỷ 16. “Hàng xóm” của Ethiopia là Eritrea thì dùng từ bunn để gọi thứ cây và thức uống này, những vùng khác là Amharic và Afan Omoro thì gọi nó là bunna.